Povijest II. lekcija III. : Islam i arapsko-islamska osvajanja (VII. - XI. st.)

Download u PDF formatu

PREDISLAMSKO DOBA

- Arapi su autohtoni narod Arapskog poluotoka, žive u razjedinjenim plemenima te su politeisti

- Arapski poluotok se nalazi između Egipta i Indije što mu daje izvrstan prometno-geografski položaj

- bizantska trgovina zbog sukoba Perzijanaca i Bizantinaca skrenuta prema Arapskom poluotoku

- glavno trgovačko središte bila je Meka, a glavno politeističko božanstvo Alah

- Meka je bila i hodočasničko središte -> u njoj se nalazio predmet štovanja i povezivanja svih Arapa, veliki crni kamen Kaaba

MUHAMED I ISLAM

- Muhamed je bio trgovac iz Meke

- imao je težak život u mladosti te je kasnije bio izuzetno socijalno osjetljiv

- pod utjecajem judaizma i kršćanstva te ukazanja počeo propovijedati vjeru u jednog boga Alaha

- nova vjera nazvana islam (arap. predanost jednom Bogu), a vjernici muslimani (arap. oni koji se klanjaju Bogu)

- 5 stupova na kojima počiva islam:

1. svjedočenje vjere

2. molitva (5 puta na dan, licem okrenutim prema Meki)

3. post (u mjesecu Ramazanu)

4. hodočašće (hadž; barem jednom u životu hodočastiti u Meku)

5. milostinja

- sveta knjiga naziva se Kuran i nastao je sredinom VII. st.

- u Meki nije prihvaćen Muhamedov nauk te 16. srpnja 622. g. odlazi u Jatrib kasnije zvan Medina (arap. Prorokov grad)

- taj prijelaz iz Meke u Medinu nazivamo hidžra i od tada počinje muslimanska era

- 630. g. Muhamedu se predaje Meka

- Muhamed postao duhovni i politički vođa muslimanske zajednice (ume)

- prorok Muhamed umro 632. g.

- nasljednika je izabrala muslimanska zajednica i to je bio Abu Bekar, Muhamedov tast -> 1. kalif

ARAPSKO-ISLAMSKA OSVAJANJA DO SREDINE VIII. ST.

- islam je pospješio ujedinjenje Arapa

- do sredine VII. st. osvojeni: Arapski poluotok, Sirija, Palestina, Mezopotamija i istočni dio sjeverne Afrike

- do sredine VIII. st. osvojeni: zapad sjeverne Afrike, Pirinejski poluotok, Perzija i Armenija

- do sredine IX. st. Arapi stigli do rijeke Ind

- Kuran ove pohode naziva džihad (sveti rat)

OMEJADI (661. - 750.)

- 4. kalif po redu bio je Ali -> Muhamedov nećak i zet, pogiba u sukobima za vlast

- podjela na: šijite -> smatraju da vlast pripada Alijevim potomcima

sunite -> smatraju da vlast pripada ljudima koje izabere zajednica

- suniti prihvaćaju i Kuran i sune (tradicija, vjerska učenja prvih 4 kalifa), dok šijiti prihvaćaju samo Kuran

- Muavija -> upravitelj Sirije 661. g. preuzima vlast i osniva dinastiju Omejada

- Omejadski ili Damaski kalifat -> centar Damask

- 711. g. osvajaju Pirinejski poluotok, ali 732. g. zaustavljeni u prodoru na zapadu  u bici kod Poitiersa

- 717./718. opsjedaju Carigrad, ali bezuspješno -> zaustavljeni na istoku Europe

- budući da su zaustavljeni u svome prodoru prema Europi na zapadu i istoku, Europa se nikad nije islamizirala

ABASIDI (750. - 1058.)

- islamizirani Perzijanci nezadovoljni Arapskom premoći te dižu ustanak pod vodstvom Abul-Abbasa te ruše Omejade i osnivaju dinastiju Abasida

- daje pobiti sve članove Omejada te dobiva naziva Al-Saffah (Krvolok), ali ipak Omejad Abd al-Rahman I. preživljava

- 756. g. preotima vlast na Pirinejskom poluotoku i tamo stvorio emirat -> Kordobski kalifat

- smatrajući se potomcima Prorokove obitelji Abasidi su shvaćali svoju vrhovnu vlast kao svjetovnu i duhovnu -> teokracija

- Harun al-Rašid (iz VIII. u IX. st.) sagradio Bagdad

- sjedište države prebačeno u Bagdad -> Bagdadski kalifat

- jake separatističke snage -> dolazi do raspada jedinstvene države

- titula kalifa imala je od sredine XI. st. samo vjersku ulogu

UTJECAJ ARABOISLAMA NA EUROPSKU KULTURU

- na nekadašnjim bizantskim područjima Arapi su se susreli sa antičkom kulturom

- u 9. st. Al-Mamun u Bagdadu osnovao Akademiju

- znanosti: matematika -> algebra (arap. algebr), arapski brojevi, u Europi prihvaćeni od XII. st.

astronomija

geografija -> Al-Horezmi („Slika svijeta“) te Al-Idrisi

 medicina -> Al-Razi napisao medicinsku enciklopediju

filozofija, književnost („Priče iz 1001 noći“)

- upoznaju Europljane sa novim poljoprivrednim kulturama i izumima Dalekog istoka

- likovna umjetnost -> nema prikazivanja slika, već samo arabaske

- arabeske -> dekorativni elementi od geometrijskih linija i stiliziranih biljnih motiva

- džamija (vjerska građevina) -> kupola (simbol neba) i minaret (vitki toranj; poziv na molitvu)

HRVATI I ARABOISLAM

- prvi spomen Hrvata iz islamskog svijeta kod Muslima al-Djarmija (IX. st.)

- Al-Idrisi (XII. st.) daje detaljan opis Hrvatske (G.rwasiah) -> od Bakra (B.q.ri.) do Dubrovnika (Raghus)

- Abd al-Rahman III. -> kordobski kalif koji surađuje s kraljem Gibelinom (možda Mihajlo Krešimir II.) koji je Slaven (al-Saklab)

- neki od robova za ovog vremena se zvali al-Khurwatin

- jedan od potomaka tih robova imenom Al-Mujahid početkom XI. st. osnovao svoju dinastiju

- vojskovođa Djawhar potječe iz naših zemalja, utemeljio u Egiptu novu prijestolnicu Al-Qahira (Kairo)