Povijest II. lekcija VI. : Sveto Rimsko Carstvo Njemačkog Naroda

Download u PDF formatu

KARLOVI NASLJEDNICI I UGOVOR U VERDUNU 843.

- franačko prijestolje je od svog oca Ludovika Pobožnog trebao naslijediti njegov najstariji sin Lotar

- ipak još za Ludovikova života dolazi do sukoba njegovih sinova zbog prava na prijestolje

- sukobi doveli do podjele Carstva Ugovorom u Verdunu 843. g.

- jedinstvena Franačka tako je podijeljena na 3 dijela:

Zapadna Franačka -> Karlo Ćelavi
Istočna Franačka -> Ludovik Njemački
Lotarova država -> Lotar

- napuštena ideja o jedinstvenom carstvu na zapadu Europe

- sukobi braće nisu prestali ni nakon podjele carstva, a ni za njihovih nasljednika

- dolazi do političke anarhije (bezvlađa) na europskom zapadu tako da zapadna Europa slabi

- Crkva pokušala amortizirati uvođenjem institucije (pravila) „Božjeg mira“ -> nastoji smanjiti sukobe na najmanju moguću mjeru

- još će se samo jednom obnoviti carstvo Karla Velikog i to od 885. do 887. g. pod vlašću zapadnofranačkog vladara Karla Debelog

SARACENI, NORMANI, MAĐARI

- ovu situaciju koriste Saraceni (Arapi), Normani i Mađari pljačkaškim naletima u IX. i X. st.

- Saraceni napadaju Europu u IX. i X. st. na području Pirineja i južne Italije

- borba sa Saracenima u južnoj Italiji traje od IX. do XII. st. kada su ih odande istisnuli Normani

- Saraceni napadaju i osvajaju Pirinejski poluotok u VIII. st. gdje osnivaju Kordobski kalifat

- borbe sa Saracenima na Pirinejima traje sve do 1492. g. -> pad zadnje islamske države Granade

- Normani („ljudi sa sjevera“) dolaze sa područja Skandinavije i kreću se prema istoku (Varjazi) i zapadu (Vikinzi)

- normanske provale nenadano otpočele oko 800. g. -> cilj napada bile zapadne obale Francuske, obale Engleske i Sredozemlje

- na području Europe Normani osnivaju dvije političko-teritorijalne jedinice:

I. oko ušća rijeke Siene u Francuskoj 911. g. -> vojvodina Normandija, na čelu je bio vojvoda Rolon

II. u južnoj Italiji nakon pobjede nad Saracenima 1130. g. -> Sicilijansko Kraljevstvo

- Mađari su treći azijski narod koji dolazi u Panonsku nizinu i to 890. g. pod vodstvom kneza Arpada

- prekidaju izravan teritorijalan dodir Zapadnih i Južnih Slavena te zaustavljaju njemačku kolonizaciju moravsko-panonskog područja

- njihove provale u zapadnu Europu prestaju 955. g. kada ih njemački car Oton I. poražava u bici na Leškom polju u blizini današnjeg grada Augsburga (Njemačka)

- od tog poraza se pacificiraju, prelaze na sjedilački način života i utemeljuju svoju državu kojoj je na čelu bio kralj

- prvi kralj bio je Stjepan I. Sveti Arpadović (997. - 1038.) i u njegovo vrijeme Mađari prihvaćaju kršćanstvo

- kristijanizacija Srednjeg vijeka obrnuta je s obzirom na kristijanizaciju Antike iz razloga što su u Srednjem vijeku kršćanstvo prvo prihvaćali najviši društveni slojevi, a zatim i niži, dok su u Antici upravo najniži društveni slojevi prvi prihvaćali kršćanstvo

SVETO RIMSKO CARSTVO NJEMAČKOG NARODA (962. - 1806.)

- Ludovik Njemački dobio Istočnu Franačku i ona postaje jezgra novog Carstva

- u početku kraljevina koja nije bila čvrsto politički ujedinjena jer pored kralja postoje vojvode i knezovi koji mu nisu vjerni

- Oton I. iz Saske dinastije slama otpor svojih vazala, poražava Mađare i u svojoj se vlasti oslanja na Crkvene moćnike (državno-crkveni sustav)

- primjećuje da je kler mnogo lojalniji od vazala jer su u biti vjerniji kršćanstvu i nemaju svoju obitelj te se mogu posvetiti Bogu i službi

- dolazi do problema u Papinskoj državi između pape i gradskog plemstva -> Oton I. podržava papu

- pape željeli obnovu carstva jer je car papin zaštitnik i označuje red u Europi

- zbog pomoći Otona I. papa ga 962. g. okrunjuje za cara Svetog Rimskog Carstva Njemačkog Naroda

- 962. g. nastaje spomenuto carstvo i carska titula prelazi u ruke njemačkim vladarima -> Prvi Reich

- Oton I. iste godine objavljuje Otonove povlastice prema kojima papinstvu potvrđuje darovanja karolinških careva, definirajući pritom svoje prvenstvo nad Papinskom Državom

- papa podređen caru i prije uvođenja u službu mora prisegnuti na lojalnost -> car je gospodar Crkve

- od Otona I. počinje borba između Crkve i države iz dvaju razloga:

I. tko ima veću vlast?

II. nastojanje Crkve da se istrgne iz svjetovne vlasti

OTONSKA RENESANSA

- otonska renesansa -> prema imenu Oton, koje su nosila prva tri cara otonske dinastije to je ime za ovo umjetničko razdoblje

- ženidbom Otona II. i bizantske princeze Teofano dolazi do spajanja bizantskih i karolinških tradicija

- iluminacije su ukrašavale rukopise koji su nastajali u samostanskim skriptorijima (pisarnicama)

- jedan od najznačajnijih skriptorija bio je samostan na otoku Reichenau u Bodenskom jezeru

- slobodnije plastično prikazivanje u umjetnosti, po prvi puta u drvu izrezbareno monumentalno raspelo kao što je Geroov križ iz katedrale u Kölnu

- prikaz Majke Božje s djetetom u krilu -> Madone u Essenu i Paderbornu

- prvi puta od Karla Velikog nalazimo monumentalne brončane spomenike -> brončana vrata u Hildesheimu i Mainzu

- za razliku od umjetnosti, graditeljstvo ostaje vjerno karolinškoj tradiciji

- dolazi do procvata književnosti koja je u velikoj mjeri vezana uz rimsko-antičku tradiciju te su djela pisana latinskim jezikom

KLINIJEVSKA REFORMA

- ideja crkvene reforme rađa se u samostanu Cluny, u francuskoj pokrajini Burgundiji

- samostan je 910. g. osnovao Vilim, vojvoda od Akvitanije, koji ga oslobađa izravne svjetovne i biskupske vlasti i podređuje ga izravno papi

- Crkvu onog vremena opterećivala laička investitura = imenovanje i postavljanje crkvenih službenika od strane osoba koji nisu dio hijerarhijske Crkve, odnosno nisu kler već su laici (vladari, feudalci)

- taj sam čin uvođenja svećenika u službu naziva se investitura

- često nekompetentne osobe imale visoke funkcije te nisu živjeli u celibatu -> nikolaitizam

- mnogi su kupovali status opada i biskupa -> simonija (prema Simonu Magu koji je htio kupiti apostolsko mjesto)

- crkveni službenici bili ovisni o onima koji su ih postavili

- Crkva se našla upletena u feudalne mreže

- upravo sloboda samostanskog života u Clunyju, obrazovanost klera i posvećenost službi daje tom samostanu primat u reformi Crkve

- u tom se samostanu razvija i gregorijansko pjevanje

- Cluny je bio benediktinski samostan -> sv. Benedikt osniva redovništvo u Italiji u VI. st. s geslom „Ora et labora“ te je jedan od zaštitnika Europe jer je osnivač redovništva na zapadu

- klinijevci su protiv simonije i nikolaitizma te protiv uplitanja svjetovne vlastu u život Crkve -> traže dokidanje laičke investiture

- u Clunyju zaživjela institucija „Božjeg mira“, a njihova reforma se širi diljem Zapada i zahvaća cijelu Crkvu

- 1059. g. na crkvenom saboru u crkvi sv. Ivana Lateranskog u Rimu odlučeno da papu ubuduće ne imenuje car, nego zbor kardinala (visoki dostojanstvenici Katoličke crkve)

- započinje spor oko laičke investiture jer je se vladari nisu htjeli odreći zbog moći koju im je pružala

- postavlja se pitanje: „tko ima veću moć, papa ili car?“

- 1073. g. papa je postao jedan od redovnika iz Clunyja, opat Hildebrand -> papa Grgur VII.

- upravo po tome papi je gregorijansko pjevanje dobilo ime

- u spisu „Dictatus papae“  govori kako je duša iznad tijela pa je i Crkva iznad države, a posebice naglašava božansko podrijetlo Crkve i njenu nepogrešivost kao i pravo pape da postavlja svjetovne vladare

- car Henrik IV. iz Salijske kuće ne prihvaća papin spis te Grguru VII. osporava pravo na položaj pape

- car Henrik IV. je zatim ekskomuniciran (izopćen) iz Crkve pa mu tako podanici nisu bili dužni lojalnost, a njemački velikaši iskorištavaju ovakav razvoj događaja da se oslobode središnje vlasti

- zbog navedenog on se ispričava papi u Canossi te dobiva oprost

- nakon oprosta vratio se i vladao ne obazirući se na papu pa tako i dalje traje sukob

- tek 1122. g. sukob završava Wormskim konkordatom između cara Henrika V. i pape Kalista II. kojim je uvedena dvostruka investitura

 - dvostruka investitura -> crkvene osobe birali drugi redovnici i oni su ih uvodili u službu predajom štapa i prstenom, a feudalci su uvodili tu imenovanu crkvenu osobu u zemaljski posjed odnosno feud dajući mu žezlo

- ovaj sukob je privremeno smiren, ali je s nešto manjim intenzitetom bio prisutan tijekom cijelog srednjeg vijeka